Στις 17 Οκτωβρίου 2019 η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου και οι ηγέτες των κρατών μελών της Ε.Ε. ενέκριναν:

Την αναθεωρημένη Συμφωνία Αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ και την αναθεωρημένη Κοινή Πολιτική Διακήρυξη για τις μελλοντικές σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου-Ευρωπαϊκής Ένωσης

Η αναθεωρημένη Συμφωνία Αποχώρησης, αφού κυρώθηκε από το Βρετανικό Κοινοβούλιο και εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τέθηκε σε ισχύ στις 31 Ιανουαρίου 2020.

Αρχές Μαρτίου του 2020 θα ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για την μελλοντική σχέση Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ, βάση της Κοινής Πολιτικής Διακήρυξης για τις μελλοντικές σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ και τις διαπραγματευτικές θέσεις των δύο πλευρών.

Η διαπραγματευτική εντολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εγκρίθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2020 από το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της ΕΕ.

Η διαπραγματευτική θέση του Ηνωμένου Βασιλείου δημοσιοποιήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2020.

 

Αναθεωρημένη Συμφωνία Αποχώρησης

Η αναθεωρημένη Συμφωνία Αποχώρησης είναι νομικά δεσμευτικό κείμενο και καθορίζει τους όρους της εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ. Διασφαλίζει ότι η αποχώρηση θα γίνει με οργανωμένο τρόπο και ότι θα υπάρχει ασφάλεια δικαίου όταν οι Συνθήκες της ΕΕ και το ευρωπαϊκό δίκαιο σταματήσουν να ισχύουν για το Ηνωμένο Βασίλειο, μετά την έξοδό του από την ΕΕ. Η Συμφωνία Αποχώρησης περιλαμβάνει έξι Κεφάλαια και τρία Πρωτόκολλα. Οι πιο σημαντικές πρόνοιες είναι οι εξής:

  • Διευθέτηση για τα δικαιώματα πολιτών: αφορά πάνω από 3 εκατομμύρια Ευρωπαίους πολίτες που σήμερα ζουν και εργάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο και πάνω από ένα εκατομμύριο Βρετανούς πολίτες που σήμερα ζουν και εργάζονται στα κράτη-μέλη της ΕΕ. Η Συμφωνία Αποχώρησης διατηρεί πλήρως το δικαίωμα να παραμείνουν στις χώρες που έχουν επιλέξει να ζήσουν και να εργασθούν, είτε πρόκειται για πολίτες της ΕΕ στο Ηνωμένο Βασίλειο, είτε για πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου σε κράτος-μέλος της ΕΕ. Επίσης, εξασφαλίζει πλήρως τα δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, συνταξιοδότησής τους, καθώς και το δικαίωμα συνέχισης της συνεισφοράς τους στις κοινότητές τους.
  • Διευθετήσεις για άλλα θέματα διαχωρισμού: στοχεύουν στην ομαλή έξοδο και αφορούν στις διαδικασίες που θα πρέπει να ακολουθηθούν ώστε να τερματιστεί σταδιακά, για το Ηνωμένο Βασίλειο, το καθεστώς μέλους της ΕΕ. Για παράδειγμα, επιτρέπουν στα αγαθά που κυκλοφορούν στην Ενιαία Αγορά πριν το τέλος της μεταβατικής περιόδου να φτάσουν, χωρίς προβλήματα, στον τελικό προορισμό τους ακόμη και μετά το τέλος της μεταβατικής περιόδου, προστατεύουν τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, περιλαμβανομένων των γεωγραφικών ενδείξεων της ΕΕ μέχρι να συμφωνηθεί η μελλοντική εμπορική συμφωνία ΗΒ και ΕΕ, προβλέπουν την σταδιακή κατάργηση της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές, διοικητικές ή αστικές υποθέσεις, επιτρέπουν την χρήση και ανταλλαγή πληροφοριών και δεδομένων κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου (βλέπε παρακάτω), διευθετούν θέματα πυρηνικής χρήσης και ασφάλειας (EURATOM) κλπ.
  • Πρόβλεψη για μεταβατική περίοδο, μέχρι 31.12.2020, με δυνατότητα επέκτασης της για ένα ή δύο ακόμη έτη: κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, το Ηνωμένο Βασίλειο θα έχει αποχωρήσει από την ΕΕ και θα θεωρείται τρίτη, εκτός ΕΕ, χώρα, χωρίς δικαίωμα συμμετοχής στα όργανα και στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Θα συνεχίσει όμως να υπόκειται και να σέβεται το σύνολο του κοινοτικού κεκτημένου (του θεσμικού και κανονιστικού πλαισίου της ΕΕ) και να έχει πρόσβαση στην Ενιαία Αγορά και την τελωνειακή ένωση της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα αλλάξει τίποτα στην καθημερινότητα πολιτών και επιχειρήσεων κατά τη μεταβατική περίοδο, η οποία θα βοηθήσει τις δημόσιες διοικήσεις, τους πολίτες και τις επιχειρήσεις να προσαρμοστούν σταδιακά στη νέα πραγματικότητα της τελικής αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου.
  • Χρηματοδοτικός διακανονισμός:  εξασφαλίζει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα τηρήσει όλες τις χρηματοδοτικές του δεσμεύσεις για τον κοινοτικό προϋπολογισμό 2014-2020.
  • Πρωτόκολλο για την Ιρλανδία: περιλαμβάνει δέσμευση σεβασμού των προνοιών της ειρηνευτικής Συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής του 1998 και προστασίας και συνέχισης της συνεργασίας βορρά-νότου στο νησί. Περιλαμβάνει πρόνοιες για διατήρηση του Κοινού Ταξιδιωτικού Χώρου μεταξύ Δημοκρατίας της Ιρλανδίας και Ηνωμένου Βασιλείου και διατήρηση των κανόνων ενιαίας αγοράς ενέργειας σε όλο το νησί. Προβλέπει, κυρίως, την θέση σε εφαρμογή, στο τέλος της μεταβατικής περιόδου, μίας ειδικής διευθέτησης για τα σύνορα Δημοκρατίας της Ιρλανδίας και Βορείου Ιρλανδίας, που εξασφαλίζει την διατήρηση της ειρήνης και την συνέχιση της κανονικότητας, μέσω  ανοικτού συνόρου, χωρίς φυσικές υποδομές και τελωνειακούς, υγειονομικούς, φυτοϋγειονομικούς ή κανονιστικούς ελέγχους. Συγκεκριμένα, προβλέπει ότι η Βόρειος Ιρλανδία θα ευθυγραμμιστεί με το κανονιστικό και ρυθμιστικό πλαίσιο της Ενιαίας Αγοράς για τα αγαθά (αγρο-διατροφικά και βιομηχανικά προϊόντα), ώστε να αποφευχθούν οι τελωνειακοί, υγειονομικοί, φυτοϋγειονομικοί και κτηνιατρικοί έλεγχοι στα σύνορα Β. Ιρλανδίας – Δημοκρατίας της Ιρλανδίας/ΕΕ. Οι έλεγχοι αυτοί θα διενεργούνται από Βρετανικές αρχές, κυρίως στην Ιρλανδική θάλασσα και τα λιμάνια της Βορείου Ιρλανδίας. Η επιβολή του εξωτερικού δασμολογίου της ΕΕ θα γίνεται επίσης από τις Βρετανικές αρχές, πριν την είσοδο στη Βόρειο Ιρλανδία αγαθών τρίτων χωρών, που προορίζονται για την ΕΕ. Οι δασμοί αυτοί θα επιβάλλονται αναγκαστικά και στην Βόρειο Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να θεσπίσει, πριν το τέλος της μεταβατικής περιόδου, σύστημα επιστροφής των δασμών αυτών στις βορειο-ιρλανδικές αρχές και επιχειρήσεις. Ανά τετραετία, από το 2024 και έπειτα, η αποκεντρωμένη διοίκηση της Β. Ιρλανδίας  θα αποφασίζει για τη συνέχιση ή κατάργηση της ανωτέρω διευθέτησης (μηχανισμός δημοκρατικής νομιμοποίησης και συναίνεσης).
  • Πρωτόκολλο για την Κύπρο: αφορά στις δύο Βρετανικές βάσεις (Δεκελίας και Ακρωτηρίου) στην Κύπρο. Προβλέπει την συνέχιση της εφαρμογής του δικαίου της Ένωσης στις βάσεις, κυρίως σε ό,τι αφορά φορολογία, αγαθά, γεωργία, αλιεία, φυτοϋγειονομικούς και υγειονομικούς κανόνες, καθώς και δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ.
  • Πρωτόκολλο για το Γιβραλτάρ: προβλέπει στενή συνεργασία κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ισπανίας για την εφαρμογή των προνοιών της Συμφωνίας Αποχώρησης που αφορούν στα δικαιώματα πολιτών και την διοικητική συνεργασία μεταξύ συναρμοδίων αρχών σε διαφόρους τομείς.

Η Μελλοντική Σχέση μεταξύ Ε.Ε. και Ηνωμένου Βασιλείου – Κοινή Πολιτική Διακήρυξη

Οι ηγέτες των 27 κρατών-μελών δήλωσαν εξαρχής ότι επιθυμούν να συνεχίσουν απρόσκοπτα στο μέλλον τη συνεργασία της ΕΕ με το Ηνωμένο Βασίλειο, όταν αυτό αποχωρήσει από την Ένωση. Σε αυτό το πλαίσιο, οι βασικές κατευθύνσεις και τα κριτήρια για τη μελλοντική σχέση του Ηνωμένου Βασιλείου με την ΕΕ αποτυπώθηκαν σε Κοινή Πολιτική Διακήρυξη που συνοδεύει την Συμφωνία Αποχώρησης.

Η Κοινή Πολιτική Διακήρυξη (αρχική και αναθεωρημένη) είναι πολιτικά δεσμευτικό κείμενο που διαπιστώνει ότι ως τρίτη, εκτός ΕΕ, χώρα, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα μπορεί πλέον να απολαμβάνει τα ίδια δικαιώματα με εκείνα των κρατών-μελών της ΕΕ.

Προβλέπει όμως και προετοιμάζει μία στενή, ευρεία και φιλόδοξη εμπορική, οικονομική και αμυντική συνεργασία των δύο πλευρών, που θα σέβεται τις αρχές της ισονομίας δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των δύο πλευρών και της αυτονομίας λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Η συνεργασία αυτή θα ξεκινήσει με την συνομολόγηση σειράς συμφωνιών (κατά τη μεταβατική περίοδο) και θα βασίζεται στις αρχές και κατευθύνσεις των αποφάσεων και Συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Για τον εμπορικό και οικονομικό τομέα, η Κοινή΄Πολιτική Διακήρυξη προκρίνει Συμφωνία Ελευθέρων Συναλλαγών και εκτεταμένες τομεακές διευθετήσεις, ενώ για την κινητικότητα προβλέπεται ελεύθερη μετακίνηση προσώπων, χωρίς θεώρηση, για βραχυπρόθεσμους ταξιδιωτικούς και επαγγελματικούς σκοπούς, καθώς και ειδικές διευθετήσεις εισόδου και παραμονής για ερευνητές, φοιτητές, εργαζομένους, επαγγελματική κατάρτιση κλπ.

Για τις αερομεταφορές και την αλιεία (πρόσβαση σε ύδατα, θαλάσσιες ζώνες, ποσοστώσεις) και την ανταλλαγή δεδομένων και πληροφοριών προβλέπονται ξεχωριστές συμφωνίες, ενώ για την εξωτερική πολιτική και άμυνα προβλέπεται στενή συνεργασία σεβόμενη την αυτονομία λήψης αποφάσεων της ΕΕ.