To Άρθρο 50 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) διευκρινίζει την διαδικασία μέσω της οποίας ένα κράτος-μέλος μπορεί να αποχωρήσει από την ΕΕ, αν το επιθυμεί. Προβλέφθηκε, για πρώτη φορά, στη Συνθήκη τη Λισαβώνας το 2007.
Οι Συνθήκες της ΕΕ σταμάτησαν να ισχύουν για το ΗΒ από τη στιγμή που τέθηκε σε ισχύ η αναθεωρημένη Συμφωνία Αποχώρησης. Άρα το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι πλέον επισήμως κράτος-μέλος της ΕΕ.
Ωστόσο από 1 Φεβρουαρίου 2020 μέχρι και 31 Δεκεμβρίου 2020 θα ισχύσει η μεταβατική περίοδος που προβλέπεται στη Συμφωνία Αποχώρησης, κατά τη διάρκεια της οποίας το ΗΒ θα θεωρείται κράτος-μέλος της ΕΕ σε ότι αφορά τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το καθεστώς του κράτους-μέλους, δηλαδή, θα συνεχίσει να δεσμεύεται πλήρως από το ευρωπαϊκό κεκτημένο και το ευρωπαϊκό δίκαιο, χωρίς να λαμβάνει όμως πλέον μέρος στη διαδικασία λήψης απόφάσεων της ΕΕ.
Επιπλέον, παρόλο που δεν θα λαμβάνει μέρος στη λήψη απόφάσεων της ΕΕ, θα συνεχίσει να συνεργάζεται «καλή τη πίστει» με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ένωσης, μέχρι την λήξη της μεταβατικής περιόδου.
Ναι, αλλά, κανονικά, θα πρέπει να ακολουθήσει τη διαδικασία προσχώρησης μίας χώρας στην ΕΕ.
Οι διαπραγματεύσεις για τη Συμφωνία Αποχώρησης που θα επιτρέψουν οργανωμένη έξοδο του ΗΒ από την ΕΕ έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί σε δύο χρόνια από την ενεργοποίηση του Άρθρου 50 ΣΕΕ.
Το ΗΒ ενεργοποίησε το Άρθρο 50 ΣΕΕ στις 29 Μαρτίου 2017 άρα η έξοδος θα έπρεπε να πραγματοποιηθεί στις 29 Μαρτίου 2019, τα μεσάνυκτα. Ωστόσο,επειδή το Βρετανικό Κοινοβούλιο καταψήφισε την Συμφωνία Αποχώρησης τρείς φορές, δόθηκαν τρεις παρατάσεις στην ημερομηνία εξόδου του Ηνωμένου ΒΑσιλείου από την ΕΕ (12 Απριλίου 2019, 31 Οκτωβρίου 2019 και 31 Ιανουαρίου 2020). Τελικώς, το Βρετανικό κοινοβούλιο, έπειτα από τις βρετανικές εκλογές της 12ης Δεκεμβρίου 2020, κύρωσε την αναθεωρημένη Συμφωνία Αποχώρησης στις 23 Ιανουαρίου 2020. η αναθεωρημένη Συμφωνία Αποχώρησης τέθηκε σε ισχύ στις 31 Ιανουαρίου 2020 τα μεσάνυκτα.
Η διαδικασία που ακολουθήθηκε από την ΕΕ για την κύρωση της Συμφωνίας Αποχώρησης είναι η εξής: ο διαπραγματευτής της ΕΕ κατέθεσε το σχέδιο της Συμφωνίας Αποχώρησης και την Κοινή Πολιτική Διακήρυξη προς έγκριση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συναίνεσε στην Συμφωνία Αποχώρησης, με απλή πλειοψηφία του συνόλου των μελών του, περιλαμβανομένων και εκείνων του ΗΒ, στις 29 Ιανουαρίου 2020.
Στη συνέχεια, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (που είχε ήδη εγκρίνει, καταρχήν, την αναθεωρημένη Συμφωνία Αποχώρησης τον Οκτώβριο του 2019) την ενέκρινε και οριστικά στις 30 Ιανουαρίου 2020.
Η αναθεωρημένη Συμφωνία Αποχώρησης τέθηκε σε ισχύ στις 31 Ιανουαρίου 2020, τα μεσάνυκτα (ώρα Βρυξελλών).
Η Συμφωνία Αποχώρησης έχει ήδη τεθεί σε ισχύ. Επομένως η περίπτωση αποχώρησης του Ηνωμένου ΒΑσιλείου από την ΕΕ χωρίς συμφωνία αποχώρησης δεν υφίσταται πλέον. Εντούτοις, το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ θα πρέπει μέχρι το τέλος της μεταβατικής περιόδου που προβλέπεται στη Συμφωνία Αποχώρησης (31.12.2020), να έχουν συμφωνήσει το πλαίσιο των μελλοντικών συμφωνιών που θα διέπουν τις σχέσεις τους από 1 Ιανουαρίου 2021 και έπειτα.
Σε περίπτωση που Ηνωμένο Βασίλειο και ΕΕ δεν κατορθώσουν να συμφωνήσουν το πλαίσιο των μελλοντικών τους σχέσεων μέχρι τις 31.12.2020, τότε από 1 Ιανουαρίου 2021, οι εμπορικές σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ θα διέπονται από τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ).
Δεν θα υπάρχει δηλαδή πλέον μεταξύ τους κάποιο προτιμησιακό εμπορικό καθεστώς και θα χρειαστεί να επιβληθούν δασμοί, ποσοστώσεις και άλλοι εμπορικοί περιορισμοί στις συναλλαγές μεταξύ των δύο μερών.
Από 1 Φεβρουαρίου 2020 έως 31 Δεκεμβρίου 2020 διανύουμε την μεταβατική περίοδο που προβλέπεται στη Συμφωνία Αποχώρησης. Στη μεταβατική περίοδο αν και, νομικά, εκτός Ένωσης, το ΗΒ θα παραμείνει στην Ενιαία Αγορά και την τελωνειακή ένωση της ΕΕ και θα συνεχίσει να σέβεται το σύνολο του κοινοτικού κεκτημένου, χωρίς όμως να μπορεί να συμμετέχει στα όργανα και στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι πρακτικά δεν αλλάζει τίποτα για πολίτες και επιχειρήσεις μέχρι το τέλος του 2020.
Ταυτόχρονα, την μεταβατική περίδο θα ξεκινήσουν εντατικές διαπραγματεύσεις για τις μελλοντικές σχέσεις και συμφωνίες μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ. Οι συμφωνίες μελλοντικών σχέσεων θα πρέπει να είναι έτοιμες για να τεθούν σε ισχύ την 31η Δεκεμβρίου 2020, εκτός αν συμφωνηθεί παράταση της μεταβατικής περιόδου.
Η απόφαση για την όποια παράταση θα πρέπει να συμφωνηθεί από κοινού (από το Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ) το αργότερο μέχρι τον Ιούλιο 2020. Η παράταση μπορεί να είναι μόνο μία (δεν θα επαναληφθεί) και μπορεί να δωθεί για ένα (μονοετής) ή για δύο έτη (διετής).